बांग्लादेशची अर्थव्यवस्था, जी कोविड-19 साथीच्या रोगाचा उद्रेक झाल्यापासून रिकव्हरी मोडमध्ये आहे, अलिकडच्या काही महिन्यांत १०% च्या जवळपास पोहोचलेल्या सतत उच्च चलनवाढीचा सामना करत आहे. बांगलादेशच्या पंतप्रधानपदी शेख हसीना यांचा राजीनामा आणि त्यानंतर लष्कराने ताब्यात घेतल्याने परकीय चलन गंगाजळीच्या समस्यांना तोंड देत असलेल्या अर्थव्यवस्थेला आणखी अडचणी येऊ शकतात.
सध्याच्या राजकीय संकटापूर्वीच, आंतरराष्ट्रीय संस्थांनी विकासाला पुढे नेण्यासाठी आणि आर्थिक स्थिरता राखण्यासाठी संरचनात्मक सुधारणांची मागणी केली आहे. तथापि, दरडोई उच्च जीडीपीसह देश जगातील सर्वात वेगाने वाढणारी अर्थव्यवस्था आहे.
३० जून रोजी मंजूर झालेल्या अर्थसंकल्पानुसार, देशाचा महागाई दर ६% आणि GDP विकास दर ६.७५% चे लक्ष्य आहे. बातम्यांनुसार बजेट खर्चातही कपात करण्यात आली आहे. जूनच्या अखेरीस, देशाला IMF कडून $१.१५ अब्ज मिळाले, जे $४.७ अब्ज डॉलरच्या मंजूर कर्ज पॅकेजचा तिसरा हप्ता होता.
जागतिक बँकेने एप्रिलमध्ये आपल्या बांगलादेश डेव्हलपमेंट अपडेट अहवालात देशाचा जीडीपी जुलै २०२४ ते जून २०२५ दरम्यान ५.७% ने वाढेल असा अंदाज वर्तवला होता, जो मागील आर्थिक वर्षातील याच कालावधीत ५.६% होता.
“बांगलादेशच्या भक्कम मॅक्रो-इकॉनॉमिक मुलभूत तत्वांमुळे देशाला भूतकाळातील अनेक आव्हानांवर मात करण्यात मदत झाली आहे,” असे बांगलादेश आणि भूतानसाठी जागतिक बँकेचे देश संचालक अब्दुलाये सेक म्हणाले होते. ते पुढे म्हणाले, “जलद आणि धाडसी वित्तीय, आर्थिक क्षेत्र आणि आर्थिक सुधारणा बांगलादेशला स्थूल आर्थिक स्थिरता राखण्यात आणि विकासाला गती देण्यास मदत करू शकतात.”
जागतिक बँकेच्या अहवालात तातडीच्या चलनविषयक सुधारणा आणि एकल विनिमय दर प्रणालीचीही मागणी करण्यात आली आहे, जी परकीय चलन साठा सुधारण्यासाठी आणि महागाई कमी करण्यासाठी महत्त्वपूर्ण असेल. अधिक विनिमय दर लवचिकता परकीय चलन बाजारातील मागणी आणि पुरवठा यांच्यातील संतुलन पुनर्संचयित करण्यात मदत करेल.
IMF डेटा दर्शवितो की अर्थव्यवस्थेने २०१० पासून दरवर्षी ५.५% पेक्षा जास्त वाढ केली आहे, २०२० वगळता ती ३.४% ने वाढली आहे. २०१९ मध्ये जीडीपी वाढीचा दर ७.९% च्या उच्चांकावर पोहोचला, परंतु कोविड-19 साथीच्या आजारापासून, अर्थव्यवस्था अजूनही रिकव्हरी मोडमध्ये आहे. बांगलादेशची जीडीपी वाढ २०२३ मध्ये ६% वरून २०२४ मध्ये ५.७% पर्यंत कमी होईल अशी अपेक्षा आहे.
विशेष म्हणजे, २०१८ पासून त्याचा दरडोई जीडीपी भारताच्या जीडीपीपेक्षा जास्त झाला आहे. परंतु IMF डेटानुसार, २०२४ मध्ये भारताचा दरडोई जीडीपी बांगलादेशच्या तुलनेत जास्त असेल.
त्याच्या २०२३ च्या बांगलादेशावरील लेख IV सल्लामसलत मध्ये, IMF ने म्हटले होते की नजीकच्या काळातील समष्टि आर्थिक स्थिरता पुनर्संचयित करण्यासाठी, मौद्रिक धोरण अधिक घट्ट केले पाहिजे, तटस्थ वित्तीय धोरण आणि अधिक विनिमय दर लवचिकतेद्वारे समर्थित आहे. “IMF-समर्थित कार्यक्रम बांगलादेशच्या वाढीच्या क्षमतेला अनलॉक करण्यासाठी, त्याच्या लोकसंख्याशास्त्रीय लाभांशाचा उपयोग करण्यासाठी आणि दीर्घकालीन समावेशक आणि हरित वाढीला समर्थन देण्यासाठी पाया घालेल,” असे डिसेंबर २०२३ च्या अहवालात म्हटले होते.
त्यात बांगलादेश जगातील सर्वात वेगाने वाढणाऱ्या अर्थव्यवस्थांपैकी एक आहे, गेल्या तीन दशकांमध्ये वार्षिक दरडोई उत्पन्नात 4% वाढ झाली आहे आणि गरिबीत २००० मधील ४८.९% वरून २०१६ मध्ये २४.३% पर्यंत घट झाली आहे.
“बांगलादेशच्या अर्थव्यवस्थेला अनेक धक्के बसले आहेत. युक्रेनमधील रशियाच्या युद्धातील स्पिलओव्हर्स आणि जागतिक आर्थिक घट्टपणामुळे महामारीनंतरच्या मजबूत पुनर्प्राप्तीमध्ये व्यत्यय आला आहे, वास्तविक जीडीपी वाढ FY23 मध्ये ६% पर्यंत मंदावली आहे आणि हेडलाइन महागाई ऑगस्ट २०२३ मध्ये वर्ष-दर-वर्ष ९.९% च्या दशकाच्या उच्चांकावर पोहोचली आहे,” असे म्हटले आहे. डिसेंबर २०२३ मध्ये IMF च्या अहवालात. चालू वर्ष २०२४ च्या अखेरीस चलनवाढीचा दर ७.२५% पर्यंत मध्यम राहील असा अंदाज वर्तवला होता.