भारतातील युपीआय सेवा २०२९ पर्यंत २० देशात ऱिजर्व्ह बँकेच्या वार्षिक अहवालात दावा

रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) आणि NPCI इंटरनॅशनल पेमेंट्स (NIPL) ने युनिफाइड पेमेंट्स इंटरफेस (UPI) चा FY२९ पर्यंत २० देशांमध्ये विस्तार करण्याची योजना आखली आहे. आरबीआय RBI च्या वार्षिक अहवालात असे म्हटले आहे की युपीआय UPI आणि रू पे RuPay जागतिक पोहोच वाढवण्यासाठी पुढाकार घेतला जाईल. “विकसित भारत २०४७ च्या उद्दिष्टांच्या मध्ये, रिझर्व्ह बँक, NPCI इंटरनॅशनल पेमेंट्स लिमिटेड (NIPL) सोबत २० देशांमध्ये युपीआय UPI नेण्यासाठी २०२४-२५ च्या आरंभ टाइमलाइन आणि २०२८-२९ ची पूर्णता टाइमलाइन घेऊन काम करेल,” असे आरबीआय RBI मध्ये त्याच्या वार्षिक अहवालात नमूद केले.

अहवालात पुढे नमूद करण्यात आले आहे की युरोपियन युनियन आणि दक्षिण आशियाई प्रादेशिक सहकार्य संघटना (SAARC) सारख्या देशांच्या गटासह फास्ट पेमेंट सिस्टम (FPS) सहकार्य तसेच बहुपक्षीय संबंधांचा शोध घेतला जाईल. सध्या, फ्रान्स आणि नेपाळ व्यापारी (ई-कॉमर्स) पेमेंटसाठी QR कोडद्वारे युपीआय UPI पेमेंट स्वीकारतात. तथापि, भारताचे इतर सात देशांसोबत युपीाय UPI पेमेंटसाठी अनेक करार आहेत.

आरबीआय RBI च्या पेमेंट्स व्हिजन डॉक्युमेंट २०२५ ने UPI आणि RuPay कार्ड्सचे जागतिक रोलआउट त्याच्या प्राथमिक उद्दिष्टांपैकी एक म्हणून नियुक्त केले आहे. अहवालात असेही म्हटले आहे की आरबीआय वेगवेगळ्या मध्यवर्ती बँकांसोबत सहकारी व्यवस्था स्थापन करण्यासाठी चर्चा करत आहे.

या अगोदर, भारत आणि मॉरिशस दरम्यान रुपे कार्ड आणि UPI कनेक्टिव्हिटी फेब्रुवारीमध्ये सुरू करण्यात आली होती, ज्यामुळे मॉरिशसमधील भारतीय प्रवाशांना UPI ॲप्स वापरून व्यापाऱ्यांना पैसे देता येतात आणि भारतातील मॉरिशस प्रवाशांसाठी याउलट. त्याचप्रमाणे, भारतीय प्रवाशांना UPI ॲप्स वापरून श्रीलंकेतील व्यापारी स्थानांवर QR कोड-आधारित पेमेंट करण्यास सक्षम करण्याच्या उद्देशाने त्याच महिन्यात भारत आणि श्रीलंका दरम्यान UPI ​​कनेक्टिव्हिटी देखील स्थापित करण्यात आली.

सध्या, पेमेंट इकोसिस्टमने (कार्ड नेटवर्क/बँका/पीपीआय संस्था) प्रमाणीकरणाचा अतिरिक्त घटक (AFA) म्हणून मोठ्या प्रमाणावर एसएमएस-आधारित वन-टाइम पासवर्ड (OTP) स्वीकारला आहे. तथापि, तंत्रज्ञानातील प्रगतीमुळे, पेमेंटमधील फसवणूक आणि घर्षण दूर करण्यासाठी आता विविध नाविन्यपूर्ण उपाय उपलब्ध आहेत.

विशेष म्हणजे, वर्तनात्मक बायोमेट्रिक्स, स्थान/ऐतिहासिक देयके, डिजिटल टोकन्स आणि ॲपमधील सूचनांचा लाभ घेणारी पर्यायी जोखीम-आधारित प्रमाणीकरण यंत्रणा शोधली जाईल.

शिवाय, सीमापार पेमेंटसाठी, आरबीआय RBI आणि नेपाळ राष्ट्र बँक नेपाळच्या राष्ट्रीय पेमेंट इंटरफेसला भारताच्या युपीआय UPI नेटवर्कशी जोडण्याचा विचार करत आहेत. त्यासाठी NIPL आणि नेपाळ क्लिअरिंग हाऊस लिमिटेड (NCHL) यांनी जून २०२३ मध्ये सामंजस्य करार केला.