यंदाचा अर्थसंकल्पातून निर्गुंतवणुकीचे उद्दिष्ट गायब होणार ? लोकसभेच्या चालू अधिवेशनात मांडणार अर्थसंकल्प

या जुलैमध्ये सादर होणाऱ्या पूर्ण अर्थसंकल्पात विशिष्ट निर्गुंतवणुकीचे उद्दिष्ट न ठरवून फेब्रुवारीमध्ये शेवटच्या अंतरिम अर्थसंकल्पात सादर केलेला दृष्टिकोन सुरू ठेवण्याची केंद्राची योजना आहे. त्याऐवजी, निर्गुंतवणूक भांडवली प्राप्ती अंतर्गत वर्गीकृत केली जाईल, जसे की या वर्षाच्या सुरुवातीला होते.

एका सरकारी अधिकाऱ्याने सांगितले की, “आम्ही आधीच निर्गुंतवणुकीचे धोरण बदलले आहे. उद्दिष्ट सोडून इतर भांडवली पावत्यांचे बजेट आयटम निर्गुंतवणूक आणि मालमत्ता मुद्रीकरण पाइपलाइनची यादी करणार आहे.”

ऐतिहासिकदृष्ट्या, ‘निर्गुंतवणूक’ हा शब्द केंद्रीय अर्थसंकल्प दस्तऐवजांमध्ये नमूद केला गेला होता, त्याची सुरुवात १९९१-९२ च्या अर्थसंकल्पापासून होते, ज्याने २,५०० कोटी रुपयांचे लक्ष्य ठेवले होते. FY21 साठी केंद्रीय सार्वजनिक क्षेत्रातील उपक्रम, सार्वजनिक क्षेत्रातील बँका आणि वित्तीय संस्थांमधील सरकारी स्टेकच्या विक्रीसह हा आकडा २.१० लाख कोटी रुपयांवर पोहोचला.

“आम्ही आमची रणनीती आता लक्ष्य-आधारित रणनीतीपासून मूल्य-निर्मिती धोरणात बदलली आहे,” अधिकारी म्हणाले की, “ही विक्री प्रक्रिया नव्हती, परंतु एक कॅलिब्रेटेड दृष्टीकोन होती”.

सार्वजनिक क्षेत्रातील उपक्रम धोरण, २०२० मध्ये जाहीर केलेल्या आत्मनिर्भर भारत उपक्रमाचा एक भाग, वित्तीय संस्थांसह अशा उपक्रमांमध्ये सरकारची उपस्थिती कमी करणे आणि खाजगी क्षेत्रासाठी गुंतवणुकीच्या नवीन संधी उघडण्याचे उद्दिष्ट आहे. हे धोरण धोरणात्मक आणि नॉन-स्ट्रॅटेजिक श्रेणींमध्ये क्षेत्रांची विभागणी करते.

धोरणात्मक क्षेत्रांमध्ये अणुऊर्जा, अंतराळ आणि संरक्षण, वाहतूक आणि दूरसंचार, ऊर्जा, पेट्रोलियम, कोळसा आणि इतर खनिजे, बँकिंग, विमा आणि वित्तीय सेवा यांचा समावेश होतो. या क्षेत्रांमध्ये, सार्वजनिक क्षेत्र केवळ किमान उपस्थिती राखेल. या क्षेत्रांमधील उर्वरित सीपीएसई CPSE खाजगीकरण केले जातील, विलीन केले जातील, इतर सीपीएसई CPSE मध्ये समाविष्ट केले जातील किंवा बंद केले जातील. नॉन-स्ट्रॅटेजिक क्षेत्रांमध्ये, सीपीएसई CPSE एकतर खाजगीकरण केले जातील किंवा बंद केले जातील.

अंतरिम अर्थसंकल्पात थेट ‘निर्गुंतवणुकीचा’ उल्लेख न करता सर्वसाधारण श्रेणीतील ‘विविध भांडवली पावत्या’ अंतर्गत निर्गुंतवणूक सूचीबद्ध केली आहे. वर्णनात आता “विविध यंत्रणांद्वारे इक्विटी गुंतवणूक आणि सार्वजनिक मालमत्तेच्या व्यवस्थापनाच्या खात्यावरील पावत्या” समाविष्ट आहेत. पूर्वी, ‘निर्गुंतवणूक’ हा शब्द ‘मिसलेनियस कॅपिटल रिसिट्स’ अंतर्गत स्पष्टपणे सूचीबद्ध केला होता.

सूत्रांनी एका वृत्तवाहिनीला सांगितले की आयडीबीआय IDBI आणि एचएलएल HLL लाइफकेअरचा समावेश असलेले चालू व्यवहार सरकारसाठी उच्च प्राधान्य आहेत, या वर्षात आयडीबीआय IDBI निर्गुंतवणुकीवर हालचाल अपेक्षित आहे.

“आमचा फोकस पाइपलाइनमधील विक्री प्रक्रिया पूर्ण करण्यावर आहे. ज्यांचा आम्ही निष्कर्ष काढू शकत नाही, आम्ही पुन्हा बोली लावू,” अधिकाऱ्याने सांगितले.

केंद्राने अंतरिम अर्थसंकल्प FY25 साठी विविध भांडवली प्राप्ती अंतर्गत ५०,०० कोटी रुपयांचा अंदाज निर्धारित केला आहे, जो आगामी पूर्ण अर्थसंकल्पातही तसाच राहण्याची शक्यता आहे.