लोकसभेच्या चवथ्या टप्प्यात अजेंडा रहीत निवडणूक

लोकसभा निवडणूकीच्या २०२४ च्या चौथ्या टप्प्यात सोमवारी ९६ मतदारसंघांमध्ये मतदान झाले. यासह २३ राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये मतदान प्रक्रिया पूर्ण झाली आहे. आतापर्यंत, ३७९ मतदारसंघांमध्ये मतदान झाले आहे, ज्यात सोमवारी आंध्र प्रदेशातील सर्व २५ आणि तेलंगणातील सर्व १७ जागांचा समावेश आहे. आंध्र प्रदेशात एकाच वेळी झालेल्या विधानसभा निवडणुकांमध्ये सर्व १७५ जागांसाठी आणि ओडिशात १४७ पैकी २८ जागांसाठीही मतदान घेण्यात आले. या राज्यांमध्ये भाजपाची सत्ताधारी प्रादेशिक पक्षांशी- आंध्रमधील वायएसआरसीपी यांच्याशी जोरदार टक्कर झाली आहे.

ओडिशातील प्रदेश आणि बीजेडी, काही नफा मिळवण्याच्या त्यांच्या विस्तृत योजनांमध्ये, या टप्प्यातील ९६ जागांपैकी भाजपाने २०१९ मध्ये ४२ जागा जिंकल्या होत्या, तर YSR काँग्रेसने आंध्र प्रदेशमध्ये २२ आणि तेलंगणामध्ये BRS पक्षाने नऊ जागा जिंकल्या होत्या. काँग्रेसने सहा जागा जिंकल्या होत्या. या सार्वत्रिक निवडणुकीतील सुरू असलेल्या प्रचाराची व्याख्या कोणतीही व्यापक थीम नसताना, पक्ष आणि नेते मतदारांना एकत्रित करण्यासाठी विविध घोषणांची चाचणी घेत आहेत. दरम्यान, भारतीय निवडणूक आयोग (ECI) आणि प्रमुख विरोधी पक्ष यांच्यात अप्रिय घटनांवर आरोपांची राळ उडविण्यात येत निवडणूक आयोगाच्या कामकाजावरून एकदरंतच संशय व्यक्त करण्यात आला. काँग्रेसचे अध्यक्ष मल्लिकार्जुन खर्गे यांनी मतदारांच्या मतदानाच्या आकडेवारीच्या विलंबाबाबत विचारलेल्या प्रश्नाला उत्तर देताना, निवडणूक आयोगाने म्हटले आहे की लोकांनी अशा शंका “अनादर” म्हणून ठेवल्या आहेत. निवडणूक आयोग पंतप्रधान आणि भाजपाच्या “जातीय आणि जातीयवादी” विधानांवर कारवाई करत नाही हे “संभ्रमात टाकणारे” असल्याचे प्रत्त्युतर खर्गे यांनी दिले.

भाजपा आणि काँग्रेसने अनुक्रमे धार्मिक आणि जातीय अस्मितेच्या प्रश्नांभोवती मतदारांना मोठ्या प्रमाणात एकत्रित करणे सुरू ठेवले आहे. ध्रुवीकरणाच्या उद्देशाने भाजपाला मुस्लिमांबद्दल टोमणे मारण्यासाठी सरकारी सल्लागाराने देशातील लोकसंख्याशास्त्रीय ट्रेंडचे सादरीकरण केले. भाजपा काँग्रेसवर मुस्लिमांची बाजू घेत असल्याचा आरोप करत राहिला. काँग्रेसने स्वतःसाठी अडचणी निर्माण केल्या कारण त्यांच्या एका सल्लागाराने भारताच्या विविधतेचे वर्णन करण्यासाठी वर्णद्वेषी शब्दसंग्रह वापरला. लोकसंख्येच्या वाट्याबद्दल भाजपाने मुस्लिमांविरुद्ध केलेल्या आक्षेपांना त्यांच्या हिताची काळजी म्हणून वेषभूषा केली जात असताना, विविधतेबद्दलची काँग्रेसची घोषणा वर्णद्वेषाच्या रूपात उतरली.

दिल्लीचे मुख्यमंत्री अरविंद केजरीवाल यांना भारताच्या सर्वोच्च न्यायालयाने अंतरिम जामीन दिल्याने त्यांचा प्रचाराच्या मार्गावर परतणे सुलभ झाले. पुढच्या वर्षी सप्टेंबरमध्ये वयाची ७५ वर्षे पूर्ण करूनही नरेंद्र मोदी पंतप्रधान राहतील, असे स्पष्ट करून केजरीवाल यांनी भाजपावर घाईघाईने ताशेरे ओढले आहेत. अरविंद केजरीवाल यांनी २०२४ च्या निवडणुकीच्या पलीकडे विरोधी पक्षात स्वत: साठी केंद्रीय स्थान असल्याचा दावा केला आहे, देशव्यापी कल्याण हमींची यादी पुढे करून. यामुळे विरोधी पक्षामध्ये या जागेवरू तणाव वाढला आहे. मात्र वैचारीक भिन्नता असली तरी विरोकामध्ये समतोल अशा एकाच विचाराने एकत्रित बांधले गेले आहेत.

तर महाराष्ट्रात नरेंद्र मोदी आणि भाजपाच्या विरोधातील लाट चवथ्या टप्प्यात जरी कायम राहिली असली तरी नरेंद्र मोदी यांनी उद्धव ठाकरे आणि शरद पवार यांना आमच्यासोबत या आणि मनात असलेल्या इच्छा असलेल्या हव्या त्या इच्छा पूर्ण करा अशी ओपन ऑफर दिली. मात्र उद्धव ठाकरे आणि शरद पवार यांनी नरेंद्र मोदी यांनी दिलेली ऑफर फेटाळून लावली. त्यामुळे भाजपावर मतदानाच्या दिवशी वारेमाफ पैसे वाटप करण्यात येत असल्याचा आणि बोगस मतदान करण्यात येत असल्याचे आरोप महाविकास आघाडीच्या अनेक उमेदवारांनी भाजपावर केले. मात्र त्या आरोपानुसार केंद्रीय निवडणूक आयोग आणि पोलिस यंत्रणेने अद्याप कोणतीही कारवाई केलेली नाही. परंतु भाजपा आणि महायुतीच्या उमेदवारांच्या विरोधात मतदारांमध्ये नाराजी कायम राहिली. मात्र ठोस असा कोणताही एक अजेंडा आणि मुद्दा चवथ्या टप्प्यात महाराष्ट्रतही राहिला नाही.